بازتابهای اولیه، بازتابهایی ناشی از فعالیت دستگاه عصبی مرکزی است که در نوزدان طبیعی در پاسخ به محرکهای خاصی ظاهر می شوند اما در بزرگسالانی که از نظر عصب شناسی سالم هستند در پاسخ به محرک های خاص ظاهر نمی شوند.

حضور بازتابهای اولیه، در رشد طبیعی ضروری می باشد. در رشد طبیعی رفلکسها، سطوح بازتاب اولیه یعنی نخاع (Spinal) و ساقه مغز (Brain stem) به مرور از بین رفته و جای خود را به بازتابهای سطوح بالاتر می دهند. همزمان با تغییرات بازتاب، حرکات غیرارادی تبدیل به حرکات ارادی می شود.

مهمترین بازتابهای اولیه:

1- بازتاب  غیرقرینه ا ی تونیک گردن(Asymmetric Tonic Neck Reflex)

2- بازتاب قرینه ای تونیک گردن (Symmetrical Tonic Neck Reflex)

3- بازتاب گالانت (Galant Reflex)

کودک در وضعیت دمر قرار داده می شود. با انگشت سبابه،  کناره ی تنه را در ناحیه کمری تحریک می کنیم. تنه به سمت طرف تحریک خم می شود. این بازتاب حدود 3-2ماهگی از بین می رود.

تشخیص:

1-  وول می خورد و ناآرام است.

2-  با فشار روی پوست این بازتاب تحریک می شود و غالبا از کمربند و لباسهای سفت خوششان نمی آید.

3-  توجه و هماهنگی ضعیف دارند.

4-  گاهی بی اختیاری ادرار در آنها دیده می شود.

5-  ممکن است دچار خمیدگی ستون مهره ها شود.

مهار بازتاب:

1-  تمرینات گرفتن اشیا در وضعیت خوابیده به شکم

2-  تسهیل مراحل رشدی حرکتی

3-  تسهیل بازتاب های تعادلی ـ حفاظتیچ

4-  ماساژ ماهیچه های ستون مهره ها برای حفظ وضعیت درست و جلوگیری از کژپشتی (اسکلیوز)

4- بازتاب تونیک لابیرنتی (Tonic Labyrinthine Reflex)

به سه شکل می شود این بازتاب را بررسی کرد:

الف) کودک در وضعیت طاقباز قرار می گیرد و سر در خط وسط بدن و اندام فوقانی و تحتانی صاف می باشند. خم کردن اندامهای فوقانی و تحتانی بدن در حالیکه کودک طاقباز است در مقابل خم شدن مقاومت نشان می دهد.

ب) کودک در وضعیت دمر قرار می گیرد. در این حالت کودک نمی تواند سر خود را به طرف بالا بیاورد و اندامهای فوقانی و تحتانی را صاف کند و اندامها به وضعیت جنینی در می آید.

ج) کودک در وضعیت خوابیده به پهلو قرار داده می شود. دست و پای بالایی خم و دست و پای پایینی صاف باقی می ماند.

این رفلکس پس از 4ماهگی ازبین میرود.

تشخیص:

1-  در تعقیب چشمی دچار مشکل است که بر خواندن وی تاثیر می گذارد.

2-   مشکلات جهت یابی و فضایی دارد.

3-   مشکلات ادراک دیداری دارد.

4-   در یادآوری و یادگیری هجی کردن، جدول، ماه های سال، روزهای هفته و یادآوری حروف الفبا دچار مشکل است.

5-   در ریاضیات مشکل دارد.

6-   به ساعت های دیجیتالی نسبت به ساعت های قدیمی عقربه دار گرایش بیشتری دارد.

7-   تمایل به راه رفتن بر روی انگشتان دارد.

8-   از ورزش و حرکات جسمانی دوری می کند.

مهار بازتاب:

1-  عدم تحریک کودک در وضعیت های دمر و به پهلو و خوابیده و نشسته

2-   تسهیل الگوهای فلکسوری

3-   سینه خیز رفتن روی سطح شیبدار به بالا

4-   تقویت حرکات متقابل مثل یک دست خم و یک دست باز باشد یا یک پا خم و یک پا باز باشد.

5-   جدا کردن چشم از حرکات سر

6-   تسهیل وضعیت نشسته طوری که پاها کاملا صاف باشد.

7-   تحریک سطوح بالاتر

5- بازتاب مورو (Moro Reflex)

کودک به حالت طاقباز قرار می گیرد. وی را از ناحیه ی شانه دوطرف بلند کرده و ناگهان زیر شانه او را خالی می کنیم بطوریکه سر به عقب بیافتد. ابتدا بازوهای خود را به صورت متقارن به دو طرف باز می کند و دست ها نیز از حالت مشت خارج شده و باز می شود. پس از چند لحظه دوباره بازوهای خود را به طرف داخل جمع می کند و به حالت اول برمی گردد. این بازتاب بعد از 4ماهگی از بین می رود.

 تشخیص:

در این بازتاب یکی از نشانه های مهم اینستکه زمانیکه این رفلکس فعال می شود کودک تمام تلاش و انرژی خود را برای پیداکردن غذا، تحریک پذیری و کج خلقی بکار می گیرد.

مهار بازتاب:

1-  افزایش هماهنگی چشم و دست

2-  آموزش ثبات عمومی بدن

3-  جداکردن حرکات چشم از سر

4-  جداکردن حرکات سر از تنه

5-  تسهیل کنترل سر

اگر بازتابهای اولیه باقی بمانند چه اتفاقی می افتد؟

 بازتابهای اولیه باید هنگام تولد بطورکامل ظاهر شوند و طی 6ماه تا یکسال پس از تولد، توسط مراکز عالی تر مغز مهار می شوند و عدم بازداری آنها می تواند باعث اختلال در رشد مهارتهای پیچیده شود. در صورت تداوم بازتابهای اولیه مشکلات زیر ایجاد می شود:

1-  مشکلات حرکتی و جسمی و به تبع آن مشکلات در یادگیری مهارتهای تحصیلی و مدرسه ای ایجاد می شود.

2-  کودک روشهای مقابله ای هنگام حضور بازتابهای اولیه بکار می گیرد مثل: گوشه گیری، پرهیز از یادگیری و ورزش، نشستن و خوردن به شیوه ی غیرمعمول، گرفتن مداد با شیوه ای غیرمعمول و نوشتن در گوشه های صفحه

3-  قسمتهایی از مغز که برای یادگیری و اجتماعی شدن در بزرگسالی لازم است نمی توانند بطور کامل بالغ شوند که این امر سبب مشکلاتی در این حوزه از زندگی کودکان می شود.

برگرفته از: مقاله "باقی ماندن بازتاب های اولیه مشکلات حرکتی و یادگیری ناشی از آن در کودکان" نوشته آسیه اخواست و آزاده ریاحی  با اندکی تغییر